1.0 PENGENALAN
Dalam era digital yang semakin pesat membangun, dunia tidak lagi mempunyai sempadan fizikal, tetapi sebaliknya berhadapan dengan cabaran baharu, iaitu jenayah siber. Malaysia, sebagai sebuah negara berbilang kaum yang sedang menuju ke arah negara maju, tidak terkecuali daripada ancaman ini. Jenayah siber seperti penipuan dalam talian, kecurian identiti, serangan penggodam, dan penyebaran maklumat palsu bukan sahaja menggugat keselamatan individu, malah mampu mengancam keharmonian sosial serta kestabilan negara. Peningkatan kes jenayah siber di Malaysia dari tahun ke tahun membuktikan bahawa ancaman ini semakin serius dan tidak boleh dipandang remeh. Oleh itu, setiap rakyat perlu memainkan peranan penting dalam membendung jenayah siber melalui penerapan nilai-nilai murni seperti integriti, tanggungjawab, dan kesedaran sivik (Shamsul Amri, 2007). Dengan adanya usaha bersepadu antara masyarakat dan pihak berkuasa, kita dapat mewujudkan sebuah persekitaran digital yang lebih selamat, harmoni, serta mampu membawa Malaysia ke persada dunia sebagai negara yang maju dan berintegriti dalam era teknologi moden.
2.0 ISU JENAYAH SIBER YANG DIHADAPI OLEH MASYARAKAT MALAYSIA
Rajah 1
Berita Tamatkan Riwayat Sendiri Kerana Siber Buli, Ini Kronologi Kes Influenced Rajeswary Appahu
Umum mengetahui bahawa kemajuan teknologi membawa pelbagai manfaat, namun pada masa yang sama, ia turut membuka ruang kepada ancaman jenayah siber yang semakin berleluasa. Salah satu insiden yang mengejutkan ialah kes Rajeswary Appahu, atau lebih dikenali sebagai Esha, seorang guru dan aktivis berusia 29 tahun yang dipercayai menamatkan riwayatnya sendiri akibat tekanan daripada buli siber. Esha menjadi mangsa gangguan berterusan semasa sesi siaran langsung di TikTok, di mana beliau menerima ugutan rogol dan bunuh daripada individu tertentu. Walaupun beliau telah membuat laporan polis mengenai ancaman tersebut, beliau ditemui meninggal dunia sehari selepas itu. Tragedi ini menjadi bukti nyata betapa seriusnya jenayah siber di Malaysia serta keperluan mendesak untuk menangani ancaman ini demi kesejahteraan masyarakat.
Jadual 1
Statistik Jenayah Siber dan Penggunaan Internet di Malaysia
Tahun | Jenayah Siber (Kerugian Kewangan) | Capaian Isi Rumah kepada Internet (%) | Kadar Penggunaan Internet (%) |
2017 - Jun 2021 | RM2.23 bilion | - | - |
2018 | - | 87.0% | 81.2% |
2019 | - | 90.1% | 84.2% |
Jadual berikut menunjukkan statistik berkaitan jenayah siber dan kadar penggunaan internet di Malaysia berdasarkan data yang diperoleh.
Jenayah siber merujuk kepada aktiviti jenayah yang melibatkan penggunaan teknologi komputer dan internet untuk melakukan perbuatan seperti penipuan dalam talian, pencerobohan data, dan penyebaran perisian hasad. Di Malaysia, peningkatan penggunaan teknologi digital telah mengakibatkan lonjakan kes jenayah siber yang memberi kesan besar kepada masyarakat dalam kehidupan seharian. Statistik menunjukkan peningkatan ketara dalam kes ini, dengan kerugian kewangan yang direkodkan semakin meningkat setiap tahun. Sebagai contoh, dari tahun 2017 hingga Jun 2021 sahaja, jenayah siber telah menyebabkan kerugian mencecah RM2.23 bilion. Antara bentuk jenayah siber yang paling kerap berlaku termasuk penipuan dalam talian, pencerobohan data peribadi, serangan perisian tebusan (ransomware), serta buli siber. Hakikatnya, internet kini bukan sekadar medium komunikasi, tetapi telah berkembang menjadi platform perdagangan dan sumber ekonomi utama (Holt & Bossler, 2016). Selaras dengan itu, kajian oleh Jabatan Perangkaan Malaysia menunjukkan capaian isi rumah kepada internet meningkat kepada 90.1% pada tahun 2019 berbanding 87.0% pada tahun sebelumnya. Selain itu, kadar penggunaan internet di Malaysia turut meningkat kepada 84.2% pada tahun 2019 berbanding 81.2% pada tahun 2018 (Jabatan Perangkaan Malaysia, 2020).
Dunia siber kini menjadi elemen penting dalam kehidupan moden, mengubah pelbagai aspek kehidupan manusia. Namun, ia juga membawa kesan negatif yang serius, termasuk peningkatan jenayah siber. Pelaku jenayah memanfaatkan ruang digital untuk tujuan tidak sah, seperti mengejar kekayaan dan kuasa. Oleh itu, kerjasama antara masyarakat dan pihak berkuasa sangat diperlukan bagi memastikan keselamatan, kesejahteraan, dan kestabilan negara terus terpelihara.
3.0 IMPLIKASI ISU MORAL JENAYAH SIBER DARI PERSPEKTIF NILAI MORAL
Jenayah siber memberi kesan moral yang mendalam terhadap individu, khususnya dari segi nilai kejujuran dan tanggungjawab. Individu yang terlibat dalam jenayah ini sering mengabaikan nilai moral dengan mengambil kesempatan ke atas kelemahan orang lain untuk kepentingan sendiri. Contohnya, individu yang menyebarkan berita palsu atau melakukan penipuan dalam talian tidak mengamalkan kejujuran dan tidak memikirkan kesan perbuatan mereka terhadap mangsa. Kehilangan nilai integriti dalam diri individu ini bukan sahaja menjejaskan hubungan sosial, malah boleh membawa kepada ketagihan jenayah digital, menjadikan mereka tidak bertanggungjawab terhadap kesan perbuatan mereka terhadap masyarakat.
Dari sudut mangsa, jenayah siber memberi kesan negatif terhadap kesejahteraan mental dan emosi mereka. Mangsa buli siber sering mengalami tekanan, kemurungan, serta kehilangan harga diri akibat penghinaan dan ancaman dalam talian. Ketiadaan nilai hormat-menghormati dalam dunia digital menyebabkan mangsa merasa keseorangan dan sukar mendapatkan sokongan sosial. Lebih membimbangkan, sesetengah kes buli siber boleh membawa kepada kecederaan diri atau bunuh diri, yang menunjukkan betapa pentingnya pemulihan nilai empati dan keprihatinan dalam masyarakat digital untuk melindungi kesejahteraan individu.
Bagi pelaku jenayah siber, ketiadaan nilai moral seperti tanggungjawab dan integriti menjadikan mereka berani melakukan kesalahan tanpa memikirkan akibatnya. Individu yang terlibat dalam buli siber, penipuan dalam talian, atau penyebaran maklumat palsu sering merasakan mereka boleh bertindak sesuka hati kerana kurangnya kawalan dan penguatkuasaan di alam maya. Tanpa nilai-nilai moral yang kukuh, pelaku terus mengulangi perbuatan tidak beretika, menyebabkan budaya digital semakin tercemar dan sukar dibendung. Oleh itu, pendidikan moral dan kesedaran tentang etika penggunaan teknologi perlu diperkukuhkan untuk mengubah sikap pelaku jenayah siber.
Dari perspektif masyarakat, jenayah siber boleh menjejaskan kepercayaan sosial dan keharmonian digital. Masyarakat yang sering terdedah kepada penipuan dalam talian, penyebaran berita palsu, dan buli siber akan menjadi lebih skeptikal dan kurang yakin terhadap penggunaan teknologi. Kehilangan nilai moral seperti kejujuran dan tanggungjawab menyebabkan interaksi dalam talian menjadi kurang selamat, yang akhirnya memberi kesan terhadap hubungan sosial, komunikasi, dan pembangunan ekonomi digital. Oleh itu, masyarakat perlu mengambil peranan aktif dalam membendung jenayah siber dengan mengamalkan nilai integriti dan empati dalam setiap interaksi digital.
Dari sudut kerajaan, peningkatan kes jenayah siber menuntut tindakan tegas dalam memastikan nilai moral diterapkan dalam dunia digital. Kerajaan perlu menggubal dasar serta memperkukuh penguatkuasaan undang-undang berkaitan jenayah siber bagi melindungi rakyat daripada ancaman digital. Badan seperti Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM) juga memainkan peranan penting dalam memperkasakan nilai-nilai moral melalui kempen kesedaran serta pendidikan etika digital. Selain itu, kerjasama dengan badan bukan kerajaan (NGO) seperti Persatuan Pengguna Siber Malaysia (MCCA) membantu meningkatkan kesedaran masyarakat terhadap kepentingan nilai empati, kejujuran, dan tanggungjawab dalam penggunaan teknologi
4.0 PENYELESAIAN ISU JENAYAH BULI SIBER MENGGUNAKAN NILAI-NILAI MORAL
Jenayah buli siber di Malaysia memberikan implikasi moral yang serius, termasuk kemerosotan nilai empati, integriti, dan hormat-menghormati, yang mampu menggugat keharmonian sosial. Mangsa sering menghadapi tekanan emosi seperti kemurungan dan kebimbangan akibat penghinaan, ugutan, serta penyebaran maklumat palsu dalam talian. Kekurangan rasa tanggungjawab sosial dalam kalangan pelaku jenayah siber turut merosakkan kepercayaan masyarakat terhadap teknologi digital. Justeru, penerapan nilai-nilai moral seperti kejujuran, integriti, dan hormat perlu dititikberatkan untuk menangani masalah ini. Pendidikan etika digital, kempen kesedaran awam, dan kolaborasi antara agensi kerajaan serta NGO seperti CyberSecurity Malaysia dan Persatuan Pengguna Siber Malaysia (MCCA) berpotensi membantu membentuk masyarakat yang lebih bertanggungjawab dalam alam maya. Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM) turut memainkan peranan melalui program kesedaran digital dan ceramah agama, yang menekankan adab serta tanggungjawab dalam penggunaan media sosial secara beretika.
Di samping itu, peranan individu dalam mengamalkan sikap berhati-hati dan bertanggungjawab semasa menggunakan teknologi amat penting bagi mengelakkan berlakunya jenayah buli siber. Pengguna perlu bijak menapis maklumat sebelum berkongsi di media sosial dan segera melaporkan sebarang ancaman digital kepada pihak berkuasa. JAKIM turut bekerjasama dengan NGO dalam meningkatkan kesedaran tentang kepentingan nilai empati serta hormat-menghormati dalam komunikasi digital, selaras dengan prinsip agama yang mementingkan kesejahteraan sosial. Melalui ceramah, forum, dan kempen dalam talian, JAKIM menggalakkan pengguna media sosial agar menjauhi fitnah dan kata-kata kesat yang berpotensi mencetuskan buli siber. Usaha kolektif daripada masyarakat, pihak berkuasa, dan pelbagai organisasi amat diperlukan untuk memastikan ruang digital kekal sebagai platform yang selamat, beretika, dan selari dengan nilai-nilai moral demi kesejahteraan bersama.
5.0 KESIMPULAN
Secara tuntasnya, jenayah siber bukan sekadar ancaman teknologi tetapi juga pencabulan nilai moral dalam masyarakat. Kes seperti penipuan dalam talian, buli siber, dan pencerobohan privasi menggambarkan kemerosotan nilai seperti kejujuran, tanggungjawab, hormat-menghormati, empati, dan integriti. Akibatnya, mangsa mengalami trauma, kemurungan, serta ketidakselamatan, selain kerugian kewangan dan ketidakstabilan sosial. Budaya tidak beretika di alam maya, jika tidak dibendung, akan merosakkan kepercayaan terhadap teknologi dan hubungan sosial serta menjejaskan pembangunan ekonomi digital negara. Oleh itu, pendidikan etika digital, penguatkuasaan undang-undang, dan kesedaran masyarakat perlu diperkukuh untuk mewujudkan ekosistem digital yang beretika, selamat, dan selari dengan nilai-nilai moral demi keharmonian sosial dan kemajuan negara.
RUJUKAN
CyberSecurity Malaysia. (2022). Toward a safer and more secure cyberspace. Retrieved
from CyberSecurity Malaysia.
EDUCAUSE Review. (2020). Digital ethics in higher education: 2020. Retrieved from
Educause.
Hasan, M. R., & Abdullah, N. (2021). Cybercrime in Malaysia: Challenges and
recommendations for future. International Journal of Law, Crime, and Justice, 67(4), 59–70.
Holt, T. J., & Bossler, A. M. (2016). Cybercrime in progress: Theory and prevention of
technology-enabled offenses. Routledge.
Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM). (2024). Konvensyen Madani: Ke arah
penghayatan dan pembudayaan nilai dalam era digital. Retrieved from JAKIM.
Jabatan Perangkaan Malaysia. (2020). Laporan penggunaan internet di Malaysia 2019.
Putrajaya: Jabatan Perangkaan Malaysia.
Persatuan Pengguna Siber Malaysia (MCCA). (2025). Membina harapan pengguna siber.
Retrieved from MCCA.
Shamsul Amri, B. (2007). Integriti dan tanggungjawab sosial dalam masyarakat digital.
Universiti Kebangsaan Malaysia Press.
Universiti Pendidikan Sultan Idris (UPSI). (2023). Impak teknologi terhadap masyarakat.
Retrieved from UPSI.
Universiti Sains Malaysia (USM). (2025). Pembangunan etika digital di Malaysia. Retrieved
from USM.
LAMPIRAN
